Γράφω αυτό το κείμενο με αφορμή ακόμη ένα περιστατικό παραπληροφόρησης από τα ΜΜΕ, όμως ο απώτερος στόχος μου είναι να σας γνωστοποιήσω δεδομένα που πρέπει να γνωρίζετε πριν προχωρήσετε σε μελλοντικές επαναστάσεις.
Ίσως ακούσατε τις τελευταίες ημέρες για κάποια καμπάνια ”Save Greece” την οποία υποτίθεται ότι ξεκίνησε ο Zach Galifianakis ώστε να βοηθήσει τη χώρα μας να πληρώσει τα χρέη της, πουλώντας μπλουζάκια κόστους 100 δολαρίων. Μάλιστα υπάρχουν και οι σχετικές φωτογραφίες με διάσημους stars του Hollywood οι οποίοι φαίνονται σε καθημερινές πόζες να φοράνε κάποια από αυτά τα t-shirts. Η είδηση ακούγεται αρκετά ενδιαφέρουσα για πολλούς λόγους, όμως πρώτα από όλα να σας πω ότι είναι κατασκευασμένη.
Ας τα πάρουμε από την αρχή. Η σελίδα Epic News παρουσιάζει χιουμοριστικά κείμενα που έχουν γραφτεί βασισμένα στην επικαιρότητα. Την 1η Ιουλίου ανέβασε το πρωτότυπο άρθρο σχετικά με το #SaveGreece campaign όπως και τις σχετικές φωτογραφίες-πειστήρια. Η συγγραφέας του κειμένου, που έχει το ψευδώνυμο “Epicouli”, βρήκε εικόνες γνωστών stars και τις επεξεργάστηκε με τόσο πετυχημένο τρόπο ώστε να μοιάζει σαν οι “καλλιτέχνες” να φοράνε όντως μπλουζάκια με το σήμα Save Greece. Μάλιστα πάνω σε κάθε φωτογραφία ενσωμάτωσε και υδατογράφημα με τη διεύθυνση της σελίδας του Epic News ώστε να μαρκάρει τη δουλειά της.
Ως εδώ τίποτε το περίεργο… για λίγο. Κάποιες ώρες μετά την εμφάνιση του χιουμοριστικού άρθρου άρχισαν οι αναδημοσιεύσεις του στα blogs. Δεδομένης της “πιασάρικης” φύσης του, αλλά και των καλοφτιαγμένων εικόνων που το συνόδευαν, δεν άργησε να διαδοθεί, όμως κάποιοι δεν έπιασαν το αστείο.
Το αστείο ήταν φυσικά ότι πολύ που χέστηκε το Hollywood couldn’t care less για την κρίση στη χώρα μας. Όσοι ξέρουν how deep the rabbit hole goes, γνωρίζουν ότι εκείνοι που οργάνωσαν την οικονομική καταστροφή της Ελλάδας, είναι οι ίδιοι που χρηματοδοτούν (ανάμεσα σε άλλα) και τεράστια προπαγανδιστικά blockbusters Αμερικανικών studios. Οπότε καταλαβαίνετε ότι δε θα άφηναν κανέναν υπάλληλό τους να προωθήσει θετικά συναισθήματα για τη χώρα μας, διότι έχουν ήδη πληρώσει τόσους δημοσιογράφους να φροντίσουν για το αντίθετο.
Ας υποθέσουμε για ένα λεπτό ότι το άρθρο αυτό θα μπορούσε να έχει κάποια βάση επειδή οι παππούδες του Ζαχαρία ήταν από την Κρήτη και τον βάφτισαν ορθόδοξο Χριστιανό, οπότε ίσως το παιδί να αποφάσισε να πατήσει πάνω στη φήμη του και να πάει κόντρα στο κατεστημένο για να βοηθήσει και αυτός με τον τρόπο του την πατρίδα των προγόνων του! Το λεπτό τελείωσε, επιστρέψτε στον πραγματικό κόσμο τώρα. Πριν αρχίσει ο ενθουσιασμένος αναγνώστης να το διαδίδει στους φίλους του ως γεγονός, αρκεί να κοιτάξει στο τέλος της αυθεντικής σελίδας που γράφει: “Disclaimer: Τα κείμενα και τα πρόσωπα στα οποία αναφέρονται είναι φανταστικά και ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματικότητα”. Ναι, το κείμενο αυτό είναι τόσο πραγματικό όσο ένα επεισόδιο του South Park και των 10 Μικρών Μήτσων μαζί.
Η φράση κλειδί στην παραπάνω παράγραφο είναι το “αυθεντική σελίδα”, γνωστή και ως πηγή. Βλέπετε, η δημοσιογραφία έχει αλλάξει μορφή τα τελευταία δέκα χρόνια. Στα λεξικά μπορείτε να τη βρείτε ακόμη και σήμερα ως “την καταγραφή των νέων από δημοσιογράφους” και δημοσιογράφος να σημαίνει “αυτός που ασχολείται επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία”. Πλέον όμως, με την ευρέα διάδοση του Internet και των υπηρεσιών του, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν αναλάβει το ρόλο του ”δημοσιο-γράφου”, δηλαδή του να γράφουν δημόσια για διάφορα θέματα, πολλές φορές πετυχαίνοντας μεγαλύτερη δημοσιότητα και αναγνωρισιμότητα ακόμη και από αρθρογράφους γνωστών γιγάντων του τύπου. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των “δημοσιο-γράφων” στην Ελλάδα, όμως, είναι η παράλειψη των πηγών τους, είτε επειδή βαριούνται να μπουν στον κόπο της καταγραφής τους, είτε για να μη διαφημίσουν κάποιον άλλον, άσχετα αν βασίστηκαν – ή αντέγραψαν στεγνά – τη δουλειά του.
Προσωπικά δε δηλώνω επαγγελματίας δημοσιογράφος, όχι επειδή δεν έχω καρτελίτσα από την ΕΣΗΕΑ, αλλά κυρίως επειδή δεν ζω από τα άρθρα που γράφω. Προσπαθώ όμως, όσο περνάει από το χέρι μου, να αναγράφω τις πηγές μου και να ελέγχω την εγκυρότητα των όσων βγαίνω να υποστηρίξω. Δυστυχώς καθημερινά με λύπη μου παρατηρώ ότι η Ελληνική δημοσιογραφική σκηνή είναι, στην πλειοψηφία της, επιπόλαιη και απερίσκεπτη. Ας δούμε ένα πρόχειρο ιστορικό όσο αφορά το “Save Greece”.
Ένα από τα πρώτα blogs που αναδημοσίευσαν το άρθρο λίγο αφού βγήκε ήταν το “Ξυπνήστε Ρε” το οποίο φρόντισε μεν να βάλει την πηγή στο τέλος του άρθρου αλλά παρέλειψε να αναφέρει κάπου ότι ήταν απλώς ένα αστείο. Στη συνέχεια δεκάδες άλλοι bloggers αναδημοσίευσαν την είδηση (πλέον) από το “Ξυπνήστε Ρε” αναγράφοντας ως πηγή είτε το “Epic News” είτε το “Ξυπνήστε Ρε”. Καθώς όμως περνούσαν οι μέρες και οι αναδημοσιεύσεις εξαπλώνονταν, οι πηγές σταμάτησαν να αναγράφονται στο τέλος του άρθρου (κοινώς: σβήνονταν) ενώ κάποιοι άρχισαν να αντικαθιστούν το κείμενό του με δικό τους, κρατώντας μόνο κάποιες από τις φωτογραφίες, ολόκληρες ή κομμένες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα παραπληροφόρησης είναι εκείνο του zougla.gr το οποίο ξαναέγραψε το άρθρο με δικά του λόγια και έκοψε τις φωτογραφίες όπως το βόλευε, προσπαθώντας όσο γίνεται να μη φαίνεται το υδατογράφημα του Epic News. (Ούτως ή άλλως η επιπολαιότητα της ομάδας του κ. Τριανταφυλλόπουλου είναι γνωστή). Αλλά το μεγάλο “μπαμ!” έγινε όταν στις 6 Ιουλίου το μεσημέρι, η κα. Λαμπίρη αφιέρωσε ένα λεπτό από την εκπομπή της για να το παρουσιάσει ως είδηση, επειδή ένα μέλος της δικιάς της επιπόλαιης δημοσιογραφικής ομάδας το διάβασε στο Panorama Press. Το Panorama δεν γράφει από που πήρε την είδηση, απλώς ότι οι φωτογραφίες ανήκουν σε κάποιους “epicnews”, μάλλον αναγκαστικά μιας και φαίνεται με τεράστια γράμματα πάνω σε κάθε εικόνα. Duh?
Από εκεί και πέρα το θέμα εξερράγη, φτάνοντας μέχρι και στον ΣΚΑΙ την επόμενη μέρα (δείτε στο 1:21:30), διότι ο κόσμος άρχισε να ζητάει που θα βρει να αγοράσει μπλουζάκια “Save Greece”, όχι για να σώσει την Ελλάδα, αλλά επειδή απ’ ό,τι φαίνεται τα φοράει η Gisele και η Holmes. Διαλέξτε μερικά συνώνυμα της λέξης υποκρισία και βάλτε τα εδώ για να γεμίσει η παράγραφος. Ευχαριστώ.
Παρόλα αυτά, οι λόγοι που αυτή τη φορά ΔΕΝ θα δικαιολογήσω κανέναν blogger, social networker ή κανάλι, που διέδωσαν αυτό το άρθρο ως αληθινή είδηση, είναι δύο:
1) Αν εξαιρέσουμε τραγικές περιπτώσεις, όπως το άρθρο του tro-ma-ktikou που αναδημοσίευσε μόνο την κομμένη φωτογραφία του zougla (εννοείται χωρίς αναφορά σε πηγές), στην πλειοψηφία των άλλων περιπτώσεων όλες οι φωτογραφίες είχαν πάνω τους γραμμένο με τεράστια γράμματα “EPICNEWS.GR”. Μάλιστα οι ιδιοκτήτες του EpicNews το έχουν ως featured article πάνω δεξιά από τη μέρα που γράφτηκε. Δε θέλει πολύ κόπο για κάποιον να μπει στην αυθεντική σελίδα και να δει πως όλα τα άρθρα της είναι παρωδίες και κωμικοτραγικές ιστορίες που δεν έχουν συμβεί ποτέ (αλλά μπορεί να συμβούν κάποτε). Οπότε άμεσα καταλαβαίνουμε πως ο μέσος χρήστης (Ναι, σε σένα μιλάω) ΔΕΝ μπαίνει στον κόπο να το ψάξει λίγο παραπέρα και μένει μόνο σε όσα του πουν. Μπεεε…
2) Επιπρόσθετα, ακόμη και για τους άτυχους αναγνώστες των blogs τύπου tromaktiko, ένα πολύ σύντομο Google search για φωτογραφίες των stars με τα μπλουζάκια θα σας έβγαζε στα πρώτα κιόλας αποτελέσματα τις αυθεντικές φωτογραφίες όπου οι Χολλυγουντιανοί φοράνε απλώς τα ρούχα τους! Χωρίς “Save Greece”, χωρίς ευαισθησίες, πολύ απασχολημένοι με τα δικά τους προβλήματα του πως να ξοδέψουν τα δις τους. Άρα, όχι μόνο είστε παραπληροφορημένοι, αλλά δε σας νοιάζει κιόλας να το ψάξετε, παρόλο που χρειάζεται δύο μόνο clicks!
Όλα αυτά δε συμβαίνουν πρώτη φορά, αντιθέτως είναι σύνηθες φαινόμενο και τις περισσότερες φορές δεν μαθαίνει ποτέ κανείς την αλήθεια, ούτε φυσικά ζητάει συγγνώμη το μέσο που διέρρευσε τις ψευδείς ειδήσεις. Μια παραπλήσια περίπτωση συνέβη φέτος στις 11 Φεβρουαρίου όταν το επίσης κωμικό blog του “Πάμε Λουκέτο“ δημοσίευσε ότι ο Βασίλης Παλαιοκώστας (ποιός;) παραδόθηκε στις αρχές για να εισπράξει το 1 εκατομμύριο της επικήρυξής του. Παρόλο που τα περισσότερα blogs έχουν πλέον σβήσει την αναδημοσίευση του άρθρου όπου παρουσιαζόταν ως πραγματική είδηση, ακόμη και σήμερα μπορείτε να το βρείτε σε μερικές σελίδες ξεχασμένο στα κιτάπια του αρχείου τους.
Τα παραπάνω δύο παραδείγματα ήταν απλώς κάποια αστεία άρθρα που αναδημοσιεύτηκαν κατά λάθος από ενθουσιασμό ως πραγματικά. Υπάρχουν πολλά, ακόμη χειρότερα, που γράφονται επίτηδες βασισμένα σε αναλήθειες και “ημι-αλήθειες” με σκοπό να θίξουν συγκεκριμένα πρόσωπα και να προκαλέσουν καταστάσεις. Αυτά είναι τα άρθρα που σέρνουν μαζί τους τα πραγματικά αποκαλυπτικά κείμενα των “ανώνυμων” του Internet, δίνοντας πάτημα στον κάθε κρυφοδικτάτορα πολιτικό να κατηγορεί τα blogs για διάδοση ψευδών ειδήσεων και να προτείνει αυστηρούς νόμους αστυνόμευσης του Διαδικτύου.
Ίσως να μην το αντιλαμβάνεστε άμεσα, όμως, ακόμη και ένα ψευδές άρθρο, το οποίο μπορεί να δημοσιευτεί επιπόλαια σε κάποιο έντυπο, κανάλι ή website, χτίζει συνειδήσεις. Αυτός είναι και ο σκοπός των προπαγανδιστών εξάλλου. Η αναδιαμόρφωση της “κοινής γνώμης” στα μέτρα που συμφέρουν τον εκάστοτε καραγκιοζοπαίχτη. Και καραγκιόζηδες δεν είναι μόνο οι συγγραφείς των αρχικών ψευδών κειμένων, αλλά και εσείς που τα αναπαραγάγετε χωρίς να το ερευνήσετε περαιτέρω, λες και θα πάρετε βραβείο γρηγορότερου “αναδημοσιευτή” αν το κάνετε πρώτοι Share και Publish πριν τους άλλους.
Και τώρα αντικαταστήστε τη φράση “ψευδή άρθρα” με το “καθοδηγούμενα άρθρα”. Ισχύει ακριβώς το ίδιο. Ένας καλός χρήστης του λόγου, με βασικές γνώσεις debating και φιλοσοφίας, ξέρει πως οποιοδήποτε θέμα μπορεί να προσεγγιστεί από πολλές διαφορετικές μεριές και να μοιάζει εξίσου σωστή κάθε προβαλλόμενη ανάλυση ή άποψη. Ο τρομοκράτης του ενός είναι ο ήρωας του άλλου και το αντίστροφο.
Είπα προηγουμένως πως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των δημοσιογράφων στην Ελλάδα είναι η παράλειψη των πηγών τους. Το μεγαλύτερο όμως όλων των προβλημάτων τους είναι η έλλειψη της ελευθερίας του λόγου.
Ζούμε σε μία ύπουλη εποχή όπου έχουν μάθει πως αν παραδέχεσαι ότι έχεις δικτατορία θα σε ρίξουν. Οπότε η καλύτερη λύση είναι να καλύπτεις τα πάντα με τη λέξη δημοκρατία και να πνίγεις τον κόσμο με ευχάριστες εικόνες, θετικές σκέψεις και άπιαστους στόχους, μέσα από τα Μέσα Μαζικής Επιρροής. Μάλιστα, αν σε κάποιες φάσεις η οργή εναντίον σου γίνει υπερβολική, μπορείς να βάλεις κάποιον να σε κατηγορήσει “με το γάντι”, ενώ παράλληλα θα υπενθυμίζει πόσο πολύτιμος είσαι για την κανονική και δημοκρατική ροή των πραγμάτων. Σε χρειάζονται, δεν ξέρουν γιατί, αλλά έτσι τους λένε συνέχεια όλοι.
Ο τίτλος του άρθρου μου λέει “Think More” και όχι “Revolt More”, γιατί δεν έχει νόημα να λες στους ανθρώπους να επαναστατήσουν αν πρώτα δεν κάτσουν να καταλάβουν τι συμβαίνει. Το να πας να επιτεθείς στην αστυνομία και στα μ.α.τ. [sic] με πέτρες και καδρόνια, το μόνο που θα καταφέρεις είναι είτε να τραυματιστείς, είτε να τους προκαλέσεις αρκετά ώστε να αρχίσουν να χτυπάνε τυφλά και ανεγκέφαλα τους πάντες (true story bro). Μόνο αφού κάποιος καταφέρει να ανοίξει το μυαλό του αρκετά και δει τι προσπαθούν να του πουλήσουν ως αλήθεια, θα μπορέσει να πει ότι ξέρει για τι παλεύει και πως θα το πετύχει.
Δυστυχώς (ή ευτυχώς) δεν έρχομαι σε εσάς με σίγουρες λύσεις διότι κι εγώ ακόμη ψάχνω να βρω την άκρη στο νήμα. Αυτό που έχω να προτείνω όμως ως αρχική κίνηση είναι να μην ενθαρρύνετε αυτούς που πάνε κόντρα στα συμφέροντά σας να συνεχίσουν το έργο τους. Ναι, αυτό κάνετε, δεν το καταλαβαίνετε; Όταν βλέπετε σειρές σε Ελληνικά κανάλια που αναγνωρίζουν την Κύπρο ως Τουρκία και δέχονται την παράνομη αιματοβαμμένη κατάληψη ως κάτι το φυσιολογικό, νομίζετε ότι δε σας αφορά; Όταν αγοράζετε τις εφημερίδες τους, οι οποίες παρόλο που ήδη έχουν ζημία, συνεχίζουν να χρηματοδοτούνται από τις άλλες επιχειρήσεις τους ώστε να μην χάσουν την δυνατότητά τους να επηρεάζουν την κοινή γνώμη, δε παραξενεύεστε; Όταν πιστεύετε τους εκπροσώπους τους που προσπαθούν με νομικούς όρους και ξύλινη γλώσσα να μπερδέψουν τον θεατή και να περιπλέξουν οφθαλμοφανείς καταστάσεις, δεν εξαγριώνεστε;
Εσείς είστε η ενέργεια που δίνει δύναμη στους καταπιεστές σας να συνεχίσουν να σας εκμεταλλεύονται. Και το ότι το Σύνταγμα είναι μακριά ή πέφτει ξύλο δεν είναι δικαιολογία για να συνεχίζετε να τους υποστηρίζετε. Τα λεφτά σας γεμίζουν τις τσέπες τους και ενισχύουν την εξουσία τους. Αν όμως… λέω εγώ τώρα… σταματούσατε να τους ταΐζετε;
Η χαμηλή ακροαματικότητα και πωλήσεις σκοτώνουν ακαριαία εκπομπές και έντυπα. Καθώς το μέσο χάνει την επιρροή του, μειώνεται η εξουσία του όπως και το δέος (και ο φόβος) που προκαλεί το όνομά του. Στην πορεία δημιουργείται γόνιμο έδαφος ώστε να έρθουν στην επιφάνεια σκάνδαλα τα οποία ως συνειδητοποιημένοι πλέον δε θα αγνοήσετε. Οπότε τελικά, αν παραγίνει το κακό, το να κλείσουν θα είναι η μόνη τους λύση. Όσο για τους δημοσιογράφους που δουλεύουν εκεί και θα χάσουν τη δουλειά τους, ανήκουν σε δύο κατηγορίες: αυτοί που έχουν φάει (και τρώνε) καλά, οπότε δε θα ιδρώσει το αυτί τους, και οι άλλοι που είναι μαριονέτες ενός σάπιου, διεφθαρμένου συστήματος για τρεις και εξήντα, οπότε χάρη θα τους κάνετε βγάζοντάς τους από τη μιζέρια τους.
Αν προτίθεστε λοιπόν, μαζί με τον πρωινό καφέ σας, να μην διαβάζετε τις χειραγωγημένες φυλλάδες που αποκαλούμε Ελληνικό τύπο και να μη βλέπετε τις επιφανειακές “ενημερωτικές εκπομπές” ημι-πληροφόρησής τους, να ξέρετε ότι το Internet και όλες οι υπηρεσίες του είναι εδώ για να σας ενημερώσουν και να σας διασυνδέσουν άμεσα με όλο τον κόσμο. Μην παίρνετε καμία είδηση τοις μετρητοίς ούτε εδώ, προτού την επαληθεύσετε από διαφορετικές πηγές ή εντοπίσετε την προέλευσή της. Και μην δέχεστε όποια άποψη σας πασάρουν ασυναίσθητα ως δικιά σας διότι, ως επί το πλείστον, ο καθένας κοιτάει την πάρτη του και αυτό είναι το αναμενόμενο, σε έναν κόσμο που δεν ξέρει γιατί υπάρχει και αναζητεί χαρά στις σύντομες απολαύσεις.
Έτσι τελικά, καμία παγκόσμια διακυβέρνηση δε θα μας στερήσει την εθνική μας ταυτότητα γιατί, εμείς τουλάχιστον, έχουμε ακόμη. Όπου και αν είστε, ετοιμαστείτε για τα χειρότερα με την ελπίδα πως τελικά, όλοι μαζί, για άλλη μία φορά, θα πετύχουμε τα καλύτερα. Η Ισχύς εν τη Ενώσει.
Κωνσταντίνος Γκουτζής